Geneza neurofeedbacku

W roku 1924 Hans Berger skonstruował pierwszy elektroencefalograf (EEG) - urządzenie umożliwiające graficzną rejestrację elektrycznej aktywności mózgu mierzonej na powierzchni głowy. Wykonując zapisy własnemu synowi, Berger zaobserwował rytmiczne zmiany potencjału o częstotliwości 10 Hz. Czynność tą, dominującą w stanie relaksu, przyjęto określać jako fale Alfa (8-13 Hz). Dalsze badania doprowadziły do wyodrębnienia w aktywności mózgu kolejnych rodzajów fal, związanych z poszczególnymi stanami świadomości:

• fale Delta (0..4 Hz) - występujące w najgłębszym śnie;
• fale Teta (4..8 Hz) - dominujące głównie we śnie, a także np. podczas szczególnie realistycznych wyobrażeń;
• fale Beta (13..ok. 30 Hz) - typowe dla osoby dorosłej w stanie dziennej aktywności.

W praktyce poszczególne rodzaje fal występują zwykle łącznie, w różnych proporcjach, zależnie od miejsca mózgu.

W 1958 roku Joe Kamiya postanowił zbadać, czy posiadamy zdolność subiektywnego rozróżniania rodzaju fal generowanych przez własny mózg. Osoba badana elektroencefalografem w losowych momentach odpowiadała na chybił trafił, czy znajduje się w "stanie Alfa". Po czym informowano ją, czy odpowiedź była poprawna. Początkowo pomyłek było równie wiele, jak trafień. Jednak w próbach ponawianych w kolejnych dniach liczba trafień rosła; po czterech dniach odpowiedzi były bezbłędne. Co więcej, badany był w stanie osiągać stan Alfa "na życzenie". Wkrótce Kamiya opracował udoskonaloną wersję aparatury, automatycznie dostarczającą sygnał sprzężenia zwrotnego w postaci tonu pojawiającego się w chwili przewagi fal Alfa. Posługując się nią zademonstrował, że można nauczyć się świadomego sterowania ogólnym trybem aktywności mózgu, a tym samym stanem świadomości i jakością psychicznego funkcjonowania. Tak narodził się neurofeedback.

W roku 1971 Barry Sterman zapoczątkował terapeutyczne zastosowania neurofeedbacku. Trening zwiększający poziom tzw. fal SMR (początkowo sprawdzony na zwierzętach), okazał się zmniejszać u ludzi częstotliwość napadów padaczkowych. Pod koniec lat 70. Joel Lubar rozpoczął badania nad stosowaniem metody u dzieci z niedoborami uwagi i tzw. nadaktywnością. Wyniki okazały się jeszcze lepsze. Często znacznie lepsze, niż uzyskiwane leczeniem farmakologicznym, czy klasyczną psychoterapią. Jest to dziś najczęstsze zastosowanie neurofeedbacku. W kolejnych dekadach zaczęto stosować metodę w innych zaburzeniach psychofizjologicznych, jak lęki, uzależnienia, depresje, zespoły potraumatyczne.

Dla upowszechnienia neurofeedbacku barierą pozostawała długo cena (5-20 tys. dolarów) i jakość niezbędnego sprzętu. Dopiero na początku lat 90., w związku z upowszechnieniem się komputerów osobistych, pojawiły się względnie tanie urządzenia (1-5 tys. dolarów).

Drugą barierą dla rozwoju neurofeedbacku był początkowy brak zrozumienia w środowisku profesjonalnym. Metoda odwołująca się do pojęć takich jak wola, świadomość, czy samoregulacja, wykraczała poza ówczesny "mechanicystyczny" paradygmat nauk przyrodniczych. Przełomem okazał się rok 1999, kiedy to nakładem Academic Press ukazała się pierwsza naukowa monografia poświęcona neurofeedbackowi. Dziś amerykańskie towarzystwa ubezpieczeniowe pokrywają koszty leczenia zaburzeń uwagi tą metodą. Z każdym rokiem rośnie liczba poświęconych jej publikacji naukowych. Rozwijany początkowo w Stanach Zjednoczonych, neurofeedback upowszechnia się obecnie także w innych krajach. Przed kilku laty powstały Biofeedback Foundation of Europe i europejski oddział International Society for Neuronal Regulation.

Odrębną dziedzinę stanowi pozaterapeutyczne zastosowanie neurofeedbacku do treningu osiągnięć (ang. peak performance training) - rozwijającego potencjał umysłowy i zwiększającego odporność na stres.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o treningu osiągnięć...

• Częste pytania - Przystępne objaśnienie treningu umysłu, w formie pytań i odpowiedzi.

• Badania - Przegląd odkryć naukowych związanych z neurofeedbackiem w treningu osiągnięć.

• Neurobit Optima - Uniwersalny, wielokanałowy sprzęt do neurofeedbacku, biofeedbacku i pomiaru sygnałów fizjologicznych.

• Linki - Źródła dodatkowych wiadomości o neurofeedbacku.