Trening umysłu: często zadawane pytania

1. Na czym polega neurofeedback?
2. Jak ma się neurofeedback do biofeedbacku?
3. Co jest istotą treningu osiągnięć z użyciem neurofeedbacku?
4. Jakie korzyści daje trening osiągnięć wykorzystujący neurofeedback?
5. Czy trening osiągnięć metodą neurofeedbacku jest "dobry na wszystko"?
6. Do czego przydają się korzyści z neurofeedbacku?
7. Kto najczęściej korzysta z treningu osiągnięć metodą neurofeedbacku?
8. Czy trening osiągnięć metodą neurofeedbacku działa na każdego?
9. Dla kogo trening osiągnięć metodą neurofeedbacku nie będzie przydatny?
10. Jak długo trwa trening osiągnięć?
11. Kiedy odczuwalne są efekty treningu osiągnięć?
12. Czy samodzielny trening jest trudny?
13. Czy istnieją jakieś ograniczenia lub przeciwwskazania dla neurofeedbacku?
14. Czy zdarzają się niepożądane reakcje na trening osiągnięć metodą neurofeedbacku?
15. Czy fale mózgowe Alfa są najlepsze?

Na czym polega neurofeedback?

Neurofeedback EEG opiera się na rejestracji i automatycznej analizie elektrycznej czynności mózgu. Odpowiednio dobrane parametry tej czynności są przedstawiane zwrotnie trenującemu. Reprezentują one pewne zasadnicze procesy psychiczne, które zazwyczaj pozostają nieuświadomione i wymykają się naszej kontroli. Neurofeedback jest dla nich rodzajem lustra: wykorzystując sygnał sprzężenia zwrotnego uczymy się lepiej kształtować te procesy.

Sprzężenie zwrotne jest szeroko rozpowszechnione w przyrodzie, warunkuje istnienie wszelkich organizmów, jest również wykorzystywane w technice, biznesie i edukacji. Jest sposobem umożliwiającym samoregulację systemów, podnoszącym jakość ich działania na wyższy poziom.

Jak ma się neurofeedback do biofeedbacku?

Biofeedback to szersza kategoria metod. Wykorzystują one sprzężenie zwrotne rozmaitych sygnałów fizjologicznych, np. elektrycznej aktywności mięśni (EMG), napięcia pęcherza moczowego, elektrycznej aktywności skóry (EDA/GSR), czy temperatury ciała. Są stosowane w leczeniu lub usprawnieniu funkcji organizmu odzwierciedlanych przez te sygnały.

Neurofeedback EEG należy do najbardziej wyrafinowanych metod biofeedbacku. Wykorzystując sygnały pochodzące bezpośrednio z Centralnego Systemu Nerwowego ma najszerszy zakres oddziaływania. Pozwala przy tym uchwycić pewne korelaty wyższych czynności psychicznych.

Co jest istotą treningu osiągnięć z użyciem neurofeedbacku?

Istotą treningu jest uczenie się, z zastosowaniem sprzężenia zwrotnego parametrów EEG, związków między naszymi fizycznymi postawami i wewnętrznymi nastawieniami, a jakością funkcjonowania mózgu. Oraz wykorzystanie tak zdobywanego doświadczenia do bardziej celowego kierowania pracą umysłu i efektywniejszej alokacji jego zasobów, zależnie od potrzeb. Celem jest pełniejsze wykorzystanie potencjału własnego umysłu. By sprawniej działać, więcej osiągać i wieść radośniejsze życie.

Jakie korzyści daje trening osiągnięć wykorzystujący neurofeedback?

Działanie zależy m.in. od typu treningu i jakości używanego sprzętu. Najczęściej wymieniane są:

• lepsza koncentracja,
• lepsza uwaga,
• łatwiejsze podejmowanie decyzji,
• zmniejszenie liczby błędów,
• skrócenie czasu reakcji,
• wzrost kreatywności,
• lepsza pamięć,
• przyspieszone uczenie się,
• zwiększona odporność na stres,
• zwiększona produktywność,
• mniejsza podatność na "wypalanie się",
• zahamowanie lęków / tremy,
• głębszy i łatwiej osiągalny relaks,
• poprawa samopoczucia,
• lepsza integracja umysłu i ciała,
• zwiększenie pewności siebie / asertywności,
• lepsza samokontrola,
• rozwój samoświadomości,
• rozwój inteligencji emocjonalnej.

Czy trening osiągnięć metodą neurofeedbacku jest "dobry na wszystko"?

Nie. Obszarami oddziaływania takiego treningu są zasadniczo potencjał umysłu i reakcje na stres. Ponieważ mają one istotne znaczenie w wielu dziedzinach, zakres przydatności neurofeedbacku może być istotnie dość rozległy.

Do czego przydają się korzyści z neurofeedbacku?

Oto wybrane przykłady:

• ważne spotkania,
• wystąpienia publiczne,
• występy,
• zawody sportowe,
• egzaminy,
• studia,
• projekty,
• analizy,
• twórczość,
• podejmowanie decyzji,
• działanie pod presją stresu,
• sytuacje krytyczne,
• przeciążenie pracą,
• kontakty międzyludzkie.

Kto najczęściej korzysta z treningu osiągnięć metodą neurofeedbacku?

Osoby intensywnie używające własnej głowy; ludzie często stający wobec wyzwań. Także osoby narażone na znaczny poziom stresu. Należą do nich m.in. (w kolejności alfabetycznej):

• artyści,
• biznesmeni,
• kierowcy,
• managerowie,
• piloci,
• policjanci,
• specjaliści,
• sportowcy,
• strażacy,
• studenci,
• twórcy,
• urzędnicy.

Czy trening osiągnięć metodą neurofeedbacku działa na każdego?

Badania sugerują, że ok. 90% osób dostrzega korzystny wpływ treningu. Jest on indywidualnie zróżnicowany: od subtelnego po silny. Dla niektórych osób neurofeedback ma znaczenie przełomowe. Subiektywne oceny znajdują potwierdzenie w badaniach obiektywnych wskaźników, np. płynności pojęciowej, liczby popełnianych błędów, sprawności wzrokowo-słuchowej, wyników szkolnych. Niektóre badania wskazują także na wzrost IQ.

Dla kogo trening osiągnięć metodą neurofeedbacku nie będzie przydatny?

Trening osiągnięć nie będzie przydatny do osób, które:

• nie odczuwają potrzeby zwiększania możliwości swojego umysłu, ani odporności na stres,
• nie mogą poświęcić na ten cel przynajmniej kwadransa co kilka dni,
• odczuwają niepokój lub lęk przed korzystaniem z tego rodzaju zaawansowanej techniki.

Jak długo trwa trening osiągnięć?

Minimum to kilkanaście krótkich sesji odbywanych co parę dni. Dla uzyskania znaczących i trwałych efektów stosuje się ich zwykle kilkakrotnie więcej. Najlepsze wyniki daje natomiast stałe praktykowanie - podobnie jak w wypadku zajęć sportowych.

Oprócz regularnych ćwiczeń korzystne jest też stosowanie neurofeedbacku przed poważniejszymi wyzwaniami, np. kluczowymi spotkaniami, publicznymi wystąpieniami, egzaminami. A także po silniejszych stresach i w okresach przeciążenia.

Kiedy odczuwalne są efekty treningu osiągnięć?

Percepcja efektów ma kilka faz. Początkowo wiele osób doświadcza tzw. efektu nowości (podobnie jak np. po zakupie samochodu), związanego z podekscytowaniem. Nie jest on zasadniczym celem treningu i zwykle wygasa w ciągu kilku dni. Drugą składową, obserwowaną względnie regularnie, jest poprawa samopoczucia (uspokojenie, rozpogodzenie, ożywienie, klarowność itp. - zależnie od typu treningu). Występuje ona zwykle w trakcie treningu lub w ciągu kilku godzin po nim. Trzecia składowa, uważana za główny cel neurofeedbacku, to postępująca stopniowo (na przestrzeni kilkunastu-kilkudziesięciu treningów) poprawa wymienionych wcześniej funkcji psychicznych (jak uwaga, koncentracja, wydolność psychiczna). Z czasem wyższy poziom funkcjonowania penetruje wiele dziedzin życia i zaczyna być postrzegany jako jego naturalny element.

Czy samodzielny trening jest trudny?

Przy stosowaniu sprzętu wykorzystującego najnowsze rozwiązania technologiczne, samodzielny trening osiągnięć nie nastręcza większych trudności. Stosunkowo najtrudniejsze jest zamocowanie elektrod. Po nabraniu wprawy związane z tym czynności manualne wykonywane są rutynowo i wymagają jedynie kilku minut.

Czy istnieją jakieś ograniczenia lub przeciwwskazania dla neurofeedbacku?

Neurofeedback leczniczy powinien być prowadzony przez wyszkolonego terapeutę, z użyciem przeznaczonego do takich celów sprzętu. Osoby cierpiące na epilepsję, zespół potraumatyczny lub schizofrenię powinny stosować neurofeedback wyłącznie przy udziale terapeuty. Neurofeedback nie jest praktykowany poniżej 7. roku życia. Starszym dzieciom z niedoborami uwagi podaje się zwykle sygnały zwrotne w formie efektownych prezentacji wizualnych.

Czy zdarzają się niepożądane reakcje na trening osiągnięć metodą neurofeedbacku?

Niekiedy występuje przejściowe pobudzenie nerwowe. W takim wypadku należy skrócić sesje, przeprowadzać je rzadziej lub zaprzestać treningu. W wypadku silnego napięcia psychicznego lub niedoborów snu trening może sprowokować przejściową senność.

Czy fale mózgowe Alfa są najlepsze?

Fale Alfa w tylnej części głowy są w istocie pożądane w stanie czuwania w spoczynku. Mają korzystne efekty fizjologicznie, zarazem pozwalają najłatwiej przechodzić w razie potrzeby na inne poziomy aktywacji. Jednak ściśle biorąc, żaden typ fal mózgowych nie jest najlepszy w każdych warunkach. Np. fale Teta dominują przez większą część zdrowego snu; natomiast ich dłuższa przewaga w stanie czuwania wiąże się zwykle z brakiem uwagi.

Pożądany typ fal zależy też od lokalizacji w mózgu i wieku badanego. Przy tym określony rodzaj fal prawie nigdy nie występuje samodzielnie, lecz w rozmaitych proporcjach z falami o innych częstotliwościach.

Wreszcie, od zdolności długotrwałego utrzymania przewagi określonych fal istotniejsza okazuje się elastyczność ich zmian odpowiednio do zmiennych wymagań.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej...

• Badania - Przegląd odkryć naukowych związanych z neurofeedbackiem w treningu osiągnięć.

• Neurobit Optima - Uniwersalny, wielokanałowy sprzęt do neurofeedbacku, biofeedbacku i pomiaru sygnałów fizjologicznych.

• Linki - Źródła dodatkowych wiadomości o neurofeedbacku.